Bilim dünyası, 13 Şubat 2023 tarihinde Akdeniz’in derinliklerinde yapılan bir ölçümle şaşkına döndü. Deniz yüzeyinin yaklaşık 3,5 kilometre altında konumlandırılmış bir dedektör, olağanüstü bir enerjiye sahip kozmik bir nötrino yakaladı. Bu tespit, daha önce kaydedilen en yüksek enerjili nötrinodan tam 22 kat daha büyük bir enerjiye işaret ediyor.
Nötrinolar, evrenin en sık karşılaşılan temel parçacıklarından biri olarak kabul ediliyor. “Hayalet parçacıklar” olarak da anılan bu parçacıkların temel özellikleri arasında elektrik yüklerinin olmaması, kütlelerinin neredeyse sıfıra yakın olması ve maddeyle son derece zayıf etkileşim kurmaları yer alıyor. Ancak, son derece nadir durumlarda, nötrinolar diğer parçacıklarla çarpışarak zayıf ışımalar üretebiliyor. KM3NeT adı verilen özel bir dedektör, işte bu sönük ışıkları derin denizlerin karanlığında tespit etmek üzere tasarlandı.
Araştırmacılar, “KM3-230213A” olarak kodladıkları bu olayın bir veri hatası sonucu oluşmadığını doğruladı. Yüksek enerjili bir nötrinonun dedektöre oldukça yakın bir noktada etkileşime girdiği ve bunun sonucunda bir müon oluşturduğu tespit edildi. Bu türden bir nötrinonun yakalanma olasılığı yaklaşık yüzde 1 olarak tahmin ediliyor. IceCube ve Pierre Auger gibi diğer büyük ölçekli dedektörlerin on yılı aşkın süredir benzer bir sinyal alamamış olması, bu olayın ne kadar nadir ve önemli olduğunu vurguluyor.
Nötrinoların kökeni, bilim dünyası için hala bir sır perdesiyle örtülü. Olası kaynaklar arasında galaksi merkezlerindeki yüksek enerjili bölgeler, süpernova patlamalarının ardından meydana gelen gama ışını patlamaları veya kozmik ışınların 13,8 milyar yıl önce evrenin oluşumu sırasında ortaya çıkan kozmik mikrodalga arka planıyla etkileşime girmesi sonucu oluşan “kozmojenik nötrinolar” bulunuyor. Bununla birlikte, bilim insanları, bu özel nötrinonun Samanyolu Galaksisi içinden gelmiş olma ihtimalinin son derece düşük olduğunu belirtiyor. Bu keşif, nötrinoların kaynağına ilişkin gizemi çözmek ve evrenin en enerjik olaylarını anlamak için yeni bir pencere açıyor.
