Eskici Hikayesi İnceleme – Refik Halid Eskici İncelemesi

Eskici hikâyesi, beş yaşında öksüz kalmış Hasan’ın Filistin’e yaptığı yolculuğu ve burada yaşadığı yalnızlık duygusunu anlatır. Ailesi öldükten sonra, Halası’nın yanına gönderilen Hasan, yolculuğa çıktıkça memleketinden ne kadar uzaklaştığını fark eder. Bu süreçte, karşılaştığı farklı diller ve kültürler, onu yabancılaştırır ve gurbette yaşadığı yalnızlık duygusu pekişir. Hayfa’ya vardığında, Hasan’ı bir trenle halasının yaşadığı kasabaya gönderirler. Kasabaya vardığında ise onu, kara çarşaflı kadınlar ve çocuklar karşılar. Burada, Hasan, Arapçayı anlamaya başlar ancak kendi dilini konuşma isteği her zaman devam eder.

Bir gün, evin önüne gelen bir eskici, Hasan’ın dikkatini çeker. Eskicinin yaptığı işleri izlerken, Hasan bir anda Türkçe bir soru sorar. Eskici önce şaşırsa da, sonrasında onun da Türk olduğunu fark eder ve ikisi arasında kısa bir sohbet başlar. Bu an, eskici hikâyesi incelemesi açısından çok önemlidir, çünkü iki yabancı insanın memleket özlemi ve dili paylaşması, hikâyede ana temaların işlenmesine olanak sağlar. Bu sohbet, her ikisinin de içsel yalnızlıklarını ve memleketlerine duydukları özlemi ortaya çıkarır.

Hasan İstanbul’u anlatırken, eskici onu büyük bir dikkatle dinler. Ancak, eskici işini bitirip gitme zamanı geldiğinde, Hasan’ın gözlerinden yaşlar süzülür. Bu duygu yüklü veda, her iki karakterin de memleket özlemiyle boğuşan ruh hallerini gözler önüne serer. Eskici öyküsü inceleme perspektifinden bakıldığında, bu bölümde memleketin ve insanın özleminin nasıl ortak bir paydada buluştuğu açıkça görülür.

Karakterler

Hasan, öksüz ve yalnız bir çocuk olarak öyküde önemli bir yer tutar. Yalnızlık ve yabancılık, onun kişiliğini şekillendirir. Yaşadığı zorluklar nedeniyle içine kapanık bir çocuk haline gelir. Ancak, Türkçe konuşabileceği birini bulduğunda, içindeki duygusal boşluğu ve özlemi paylaşmak ister. Eskici hikâyesinin incelemesi yapıldığında, Hasan’ın içsel dünyasında en çok etkileyen unsur, memleketine duyduğu özlemdir.

Eskici, saçı sakalı dağılmış, eski kıyafetler içinde tanımlanan bir figürdür. O da bir zamanlar memleketinden ayrılmış ve Filistin’e yerleşmiş bir insandır. Yalnızlık ve özlem, onun da içinde yaşadığı duygusal durumları etkiler. Memleket özlemi, eskiciyi Hasan’la aynı dili konuşmaya iten bir bağ oluşturur. Eskici hikaye incelemesi yapıldığında, karakterin geçmişteki suçları ve Filistin’e geliş süreci de önemlidir, çünkü bu durum onun yalnızlık duygusunu pekiştirir.

Hala, karanlık çarşaflı, altın takılarıyla dikkat çeken ve sert bakışlarıyla tanımlanan bir kadındır. Hala, Hasan’a bakmaya çalışsa da, onun duygusal dünyasıyla tam anlamıyla bağ kurmakta zorlanır. Eskici hikayesinin incelemesi üzerinden bakıldığında, halanın Hasan’a sağladığı destek sınırlıdır, çünkü iki karakter arasında kültürel bir mesafe vardır.

Mekân ve Zaman

Öyküdeki mekânlar da oldukça önemlidir. İlk olarak vapurda başlayan yolculuk, trenle devam eder ve sonunda Filistin topraklarına ulaşılır. Eskici hikâyesi incelemesi yapıldığında, mekanların öyküye katkı sağladığı görülür. Vapurun içindeki eşyalar ve trende gözlemlenen manzaralar, Hasan’ın yalnızlık duygusunu güçlendirir. Halasının yaşadığı köy, İstanbul’a duyulan özlem ve gurbetteki yabancılaşma, öykünün mekân anlayışını belirler. Zaman açısından ise, yaz mevsimi olduğu izlenimi verilmiştir.

Dil ve Anlatım

Refik Halit Karay, Eskici hikâyesinde dil ve anlatım açısından büyük bir ustalık sergiler. Dile hâkimiyet ve anlatım gücü, öykünün canlı ve etkileyici olmasını sağlar. Eskici hikayesi incelemesi yapıldığında, anlatımda “ilahi bakış açısı” kullanıldığı ve olayların dışarıdan gözlemlerle aktarıldığı anlaşılır. Betimlemeler çok zengin olup, çevre tasvirleri oldukça detaylıdır. Bu dil ustalığı, öyküdeki duygusal yoğunluğu artırır.

Temalar ve Ana Fikir

Eskici hikâyesinin ana teması, memleket özlemidir. Yazar, bu tema etrafında yalnızlık, kimsesizlik ve dilin insan hayatındaki önemini işler. Öyküde verilmek istenen ana fikir, “İnsan kaç yaşında olursa olsun, hangi sebepten olursa olsun memleket özlemi her zaman yüreğinde hissedilir”dir. Eskici hikayesinin incelemesi bu noktada, yazarın gurbette yaşadığı yalnızlık ve özlem duygularını nasıl evrenselleştirdiğini ve karakterler aracılığıyla bu hisleri nasıl derinleştirdiğini ortaya koyar.

Refik Halit Karay’ın Eskici hikâyesi, memleket özlemi gibi evrensel bir duyguyu işlerken, insanın yalnızlıkla baş etme mücadelesini ve kültürel yabancılaşmayı da başarılı bir şekilde tasvir eder. Eskici öyküsü inceleme açısından bakıldığında, yazarın duygu yüklü anlatımı, karakterlerin içsel dünyaları ve mekân betimlemeleri öyküyü unutulmaz kılmaktadır. Karay, bu öyküde gurbetteki insanın içsel yalnızlığını ve anavatanına duyduğu özlemi samimi bir şekilde aktarırken, her iki karakterin ortak dilde buluşması üzerinden evrensel bir bağ kurar. Hem dilin hem de karakterlerin gücü, okuru derinden etkiler ve öykü, Türk edebiyatının önemli eserlerinden biri olarak kalır.