Raporda, yayıncılık sektörünün ithalata dayalı yapısı nedeniyle ekonomik krizden ciddi biçimde etkilendiği vurgulandı. Artan enflasyon ve döviz kurları maliyetleri katlarken, okurların alım gücündeki düşüşün de sektördeki dengeleri sarstığı belirtildi.
Maliyetler Döviz Bazında Yüzde 84 Arttı
Yayıncılar Birliği’nin verilerine göre, yayıncılık sektöründeki üretim maliyetleri döviz bazında %84 oranında yükseldi. Buna karşın, önerilen perakende satış fiyatlarında ise %15 oranında bir düşüş yaşandı. Rapor, bu dengesizliğin sektördeki pek çok yayınevinin yayın planlarını olumsuz etkilediğine dikkat çekti.
Korsan Yayınlar ve Fotokopi Sorunu Devam Ediyor
Sektörü zorlayan bir diğer unsurun da korsan yayınlar ve izinsiz fotokopi çoğaltımları olduğu belirtildi. Fiziksel ve dijital korsanlığın önüne geçilememesi, özellikle akademik yayıncılığı ciddi şekilde etkiliyor.
Ücretsiz Ders Kitapları Uygulaması Tepki Çekti
Milli Eğitim Bakanlığı’nın 2003-2004 eğitim yılından bu yana sürdürdüğü ücretsiz ders kitabı dağıtımı uygulamasına da raporda eleştiri getirildi. Uygulamanın belirli çevreleri kayırdığı ve bağımsız eğitim yayıncılarını sistem dışına ittiği belirtilirken, bu durumun sektörde telafisi zor hasarlara yol açtığı ifade edildi.
“Eğitim içeriklerinde kalite ve çeşitlilik sağlanabilmesi için, dağıtımın objektif ve şeffaf kriterlerle yapılması gerekir” ifadelerine yer verilen raporda, öğretmen ve öğrencilerin en iyi içeriğe özgürce ulaşabilmesi gerektiği vurgulandı.
CİMER Şikayetleri Yayıncıları Zorluyor
Raporda dikkat çeken bir diğer nokta ise, Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi’ne (CİMER) yapılan bazı şikayetler sonucunda, üniversitelerde akademisyenlerin kitap tavsiyelerinde bulunmalarının kısıtlandığı yönündeki duyumlardı. Bu durumun, zaten zor günler geçiren akademik yayıncılığı daha da çıkmaza sürüklediği belirtildi.
Kişi Başına 8,2 Kitap Üretildi
Yayımcı Meslek Birlikleri Federasyonu’nun (YAYFED) bandrol verilerine göre, Türkiye’de 2024 yılında toplam 413 milyon 860 bin 263 adet kitap üretildi. Bu rakama MEB tarafından dağıtılan 182 milyon 368 bin kitap ve bandrole tabi olmayan yaklaşık 100 milyon eğitim materyali de eklendiğinde, kişi başına düşen kitap sayısı 8,2 olarak hesaplandı. Ancak bu rakam, hâlâ 2018 seviyesinin gerisinde.
Kitap Kategorilerinde Dikkat Çekici Değişim
Son üç yıldaki üretim verileri karşılaştırıldığında, yetişkin kültür ve edebiyat yayınlarında gerileme, çocuk kitapları ve eğitim yayınlarında ise artış olduğu görülüyor. 2024’te basılan kitapların %46,5’ini eğitim yayınları, %15’ini çocuk kitapları, %13,6’sını yetişkin kurgu, %11,9’unu ise yetişkin kültür yayınları oluşturdu.
Akademik Yayınların Tirajı Düşüşte
Akademik yayıncılıkta ise ciddi bir daralma söz konusu. Önceki yıllarda ortalama 2 bin adet basılan akademik kitapların tirajı, günümüzde 772’ye kadar düştü. Benzer şekilde, ilk kez yayımlanan yetişkin kurgu kitaplarında da ortalama baskı tirajı 1.195’e geriledi.
Çocuk Kitaplarında Umut Veren Artış
Raporda sevindirici gelişmeler de yer aldı. Çocuk kitaplarında ilk baskı tirajı ortalama 3.412 adede ulaşırken, yeniden basımlarda ise bu rakam 4.863’e yükseldi. Bu artış, sektördeki moral kaynaklarından biri olarak öne çıkıyor.
Çevrimiçi Satışlar Yükselişte
2024’te kültür yayınlarının %66’sı çevrimiçi platformlardan satıldı. Genel kitap satışlarında çevrimiçi satışların toplam içindeki payı ise %43,62’ye ulaştı. Bu oran, bir önceki yıla göre %6’lık bir artışı işaret ediyor.