Her dönemde, ‘en iyi 100 roman’, ‘yüzyılın en beğenilen romanları’ ‘edebiyat eleştirmenlerinin seçtikleri’ gibi başlıklar altında sunulan sıralamalar edebiyat okurlarının ilgisini çekmiştir ve bundan sonra da çekmeye devam edecek gibi gözükmektedir.
Listelerin hazırlanmasında belirli bir kesime, söz gelişi saygın edebiyat eleştirmenlerine tercihlerinin sorulmasının yanında; kitapların satış rakamları ya da büyük çaplı okur anketlerine verilen yanıtlar esas alınabilmektedir. Ancak dünya çapında en çok uygulanan, kabul gören ve eserlerin seçiminde görece nitelik kaygısını ön planda tutan yöntem, saygın edebiyat eleştirmenlerine yöneltilen “Sizce yüzyılımızın veya son elli yılın veya tarihin en önemli (nitelikli) romanları nelerdir?” gibi sorulardır.
Bu sorulara verilen yanıtlar meslekten edebiyat eleştirmenlerinin vereceği yanıtlar ölçüsünde objektif olmakla birlikte, bütünüyle kişisel okuma deneyimlerinden bağımsız olamayacağından hareketle de sübjektif yargılar içerebilir. Dikkat edilecek olursa yanıtlanması istenilen soru “En çok sevdiğiniz/beğendiğiniz/hoşunuza giden romanlar hangisidir?” değildir.
Kuşkusuz bu soruda bir edebiyat eleştirmenine, sevdiğimiz bir yazara veya okur bir dostumuza sorulabilir. Ancak ilk soruya göre bu sorunun yanıtları (listeler) tümüyle özneldir (sübjektif) ve kişisel okuma zevklerine işaret eder. Akla şu soru gelebilir; bu iki sorgu formunun da ortak bir noktası olamaz mı? Tabiatıyla olabilir, kaldı ki olmak zorundadır. Ancak edebi okuma deneyimi zenginleştikçe bu listeleri on kitapla, yirmi beş kitapla hazırlamak giderek zorlaşır; çünkü meraklı okur seçim yaparken haksızlık yapmaktan, sevdiği bir yazarın romanını listeye dâhil edememekten korkar.
Yine tavsiyeler üzerine veya kişisel merakıyla okuduğu ancak çok da haz etmediği (ki sıkça karşılaşılan bir durumdur ve doğaldır) önemli bir romanı, bir başyapıtı, listeye alıp almamakta kararsız kalır.
Nihayet listeler, tavsiyeler, ‘ölmeden okumanız gereken 100/500 roman’ ve hatta ‘çok satanlar’ listeleri okura yol göstermek adına yararlıdır ancak ne kadar ‘has edebiyatı temsil eden eserler’den oluşur sorusu hep aklımızda olmalıdır.
Listeler hakkında bu kısa girişten sonra kendi adıma tür (tarihi, polisiye, bilimkurgu vb), dönem (yüzyıl, tüm zamanlar, son elli yıl vb) veya coğrafya (Rus edebiyatı, Fransız edebiyatı vb) ayrımı yapmaksızın 25 romanlık[1] bir listeyi aşağıya alıyorum. Kuşkusuz edebi eser listesi hazırlamak ‘en sevdiğiniz yazarlar’ listesi hazırlamaktan daha zordur.
Sevdiğiniz bir yazarın hoşunuza giden kitapları arasında seçim yapmanın sıkıntısı ise aşikârdır. Örneğin benim için aşağıdaki listede yer alan yazarlar içinde en az 2-3 romanıyla temsil edilmesine inandığım yazarlar var. Aşağıya aldığım roman listesi, eserlerin tartışmasız edebi niteliği ölçüsünde objektif olmakla birlikte; bir okur olarak yıllar içinde bende bıraktığı etki nedeniyle öznel bir tercihi yansıttığını söyleyebilirim.
25 Roman
(1) Yok Etme – Thomas Bernhard
(2) Karamazof Kardeşler – F. M. Dostoyevski
(3) Middlemarch – George Eliot
(4) Kasvetli Ev – Charles Dickens
(5) Taksitle Ölüm – L.- F. Celine
(6) Ben, Claudius – Robert Graves
(7) Gülün Adı – Umberto Eco
(8) Büyülü Dağ – Thomas Mann
(9) Thérèse Raquin – Emile Zola
(10) Şeytan Tangosu – Laszlo Krasznahorkai
(11) Büyücü – John Fowles
(12) Sefiller – Victor Hugo
(13) Robinson Crusoe – Daniel Defoe
(14) Benim Adım Kırmızı – Orhan Pamuk
(15) Klim Sangin’in Yaşamı – Maksim Gorki
(16) Tersine – J.- K. Huysmanns
(17) Jane Eyre – Charlotte Bronte
(18) Don Quijote – M. de Cervantes
(19) Güven – Vedat Türkali
(20) Niteliksiz Adam – Robert Musil
(21) Oblomov – Ivan Gonçarov
(22) Anna Karenina – Lev Tolstoy
(23) Başkalaşımlar (Altın Eşek) – Apuleius
(24) İskenderiye Dörtlüsü – Lawrence Durrell
(25) Frankenstein – Mary Shelley
[1] Türkçeye çevrilmemiş eserlere listede yer verilmemiştir. Sıralamada öncelik sırası yoktur. Diğer bir ifadeyle liste hiyerarşik bir sırada (en iyiden başlamak üzere gibi) yapılmamıştır.
Bir Yorum