Amerikalı postmodernist romancı John Barth 93 yaşında öldü

Giles Goat-Boy ve The Sot-Weed Factor kitaplarının yazarı, 1960’larda dil ve olay örgüsü standartlarına meydan okuyan bir yazar dalgasının parçasıydı.

Karanlık, komik ve karmaşık romanlarıyla edebiyat sanatı etrafında dönen ve kurgu sanatı üzerine sayısız tartışma başlatan şakacı ve bilgili yazar John Barth 93 yaşında hayatını kaybetti.

Barth’ın emeritus İngilizce ve yaratıcı yazarlık profesörü olduğu Johns Hopkins Üniversitesi, Salı günü öldüğünü doğruladı. Ölüm nedeni hakkında bilgi verilmedi.

William Gass, Stanley Elkins ve diğer meslektaşlarıyla birlikte Barth, 1960’larda dil ve olay örgüsü standartlarına meydan okuyan bir yazar dalgasının parçasıydı. Aralarında Giles Goat-Boy ve The Sot-Weed Factor’un da bulunduğu 20 kitabın yazarı olan Barth, eski formların tükendiğini ve yeni yaklaşımlara ihtiyaç duyulduğunu söyleyerek edebiyatta postmodernizmi savunan bir üniversite yazma eğitmeniydi.

Barth’ın edebiyat teorisine olan tutkusu ve yenilikçi ama karmaşık romanları onu bir yazarın yazarı yaptı. Barth kendisini Binbir Gece Masalları’ndaki Şehrazat gibi hissettiğini, umutsuzca edebiyat yaratarak hayatta kalmaya çalıştığını söyledi.

1966’da bir üniversite kampüsünü soğuk savaşın tehdit ettiği bir dünyanın mikrokozmosuna dönüştüren ve yarı keçi olan bir karakteri kahraman yapan Giles Goat-Boy ile en çok satanlar listesine girdi.

Ertesi yıl, geleneksel romanın “belirli biçimlerin kullanılmışlığından” muzdarip olduğunu savunan The Literature of Exhaustion adlı postmodern bir manifesto yazdı. Bu etkili makale, postmodern yazarı “entelektüel bir çıkmazla yüzleşen ve yeni insani işler başarmak için onu kendine karşı kullanan” biri olarak tanımlıyordu.

Bundan 13 yıl sonra yazdığı The Literature of Replenishment (Yenilenme Edebiyatı) başlıklı başka bir makalede romanın öldüğünü kastetmediğini, sadece yeni bir yaklaşıma şiddetle ihtiyaç duyduğunu açıkladı.

Barth, “Daha önceki makalemi yanlış okuyanlara, yazılı edebiyatın aslında yaklaşık 4.500 yaşında olduğunu (kişinin edebiyat tanımına bağlı olarak birkaç yüzyıl verin ya da alın), ancak 4.500 yılın yaşlılık mı, olgunluk mu, gençlik mi yoksa sadece bebeklik mi olduğunu bilmenin hiçbir yolu olmadığını hatırlatmak isterim” diye yazdı.

Barth, parodi ve hicivlerinde sıklıkla hikâye anlatıcısı ile izleyici arasındaki ilişkiyi araştırmıştır. Johns Hopkins Üniversitesi’nin klasik kütüphanesinde çalışırken keşfettiği Binbir Gece Masalları’ndan ilham aldığını söyledi.

Barth, 1991 yılında Associated Press’e verdiği demeçte, “Yüzyılın bu geç saatinde edebi malzeme yazmayı ummak ve azalan okuyucu kitlesiyle ve işletmelerin diğer işletmeler tarafından sahiplenildiği bir yayıncılık dünyasıyla mücadele etmek ikiyüzlü bir yüksek ip eylemidir” dedi.

Barth, New York’taki Juilliard Müzik Okulu’nda caz eğitimi aldı, ancak müzik konusunda çok yetenekli olmadığını fark etti ve Penn State Üniversitesi, SUNY Buffalo, Boston Üniversitesi ve Johns Hopkins’te ders verdiği yaratıcı yazarlığa yöneldi.

İlk romanı The Floating Opera, Ulusal Kitap Ödülü’ne aday gösterildi. Lost in the Funhouse adlı 1968 tarihli kısa öykü derlemesiyle tekrar aday gösterildi ve 1973’te mitlere odaklanan üç kısa romanı Chimera ile kazandı.

Çığır açan eseri 1960 tarihli The Sot-Weed Factor, çok sayıda olay örgüsü ve alaycı gülünçlüklerle dolu bir tarihi kurgu parodisidir. Yaygın, pikaresk hikaye, Maryland’de bir tütün çiftliğini ele geçiren Ebenezer Cooke’un maceralarını anlatmak için 18. yüzyıl edebi geleneklerini kullanır.

Barth Maryland’in Doğu Kıyısı’nda doğdu ve eserlerinin çoğunu burada kaleme aldı. Hem 1982 tarihli Sabbatical: A Romance ve 1987 tarihli The Tidewater Tales adlı eserlerinde Chesapeake Körfezi’nde yelken yapan çiftleri konu almıştır.

Barth ayrıca ilk altı romanındaki karakterlerin birbirlerine yazdıkları ve kendisinin de bir karakter olarak yer aldığı 1979 tarihli Mektuplar adlı romanında edebi geleneklere meydan okumuştur.

Son kitabı, Postscripts (or Just Desserts) başlıklı kurgusal olmayan parçalardan oluşan bir koleksiyon: Some Final Scribblings, 2022 yılında yayımlandı.